We worden rijker door slimmer te worden

(door Johan Basiliades) De Amerikaanse economiste Deidre McCloskey - nooit verveeld voor wat scherpe stellingen - staat er op om het niet langer over kapitalisme te hebben als de drijvende kracht achter de westerse en wereldwijde toename in welvaart de afgelopen twee eeuwen. Nee. Niet 'kapitalisme', maar 'innovisme' is de juiste term. Of beter nog: 'market tested betterment'. We worden rijker en welvarender, niet door harder te werken, maar door slimmer te worden (zie daarvoor Deidre McCloskey, Bourgeois Equality. How ideas, not capital or institutions, enriched the world; Deirdre McCloskey on Innovation). 

Een verhaal dat ook Johan Norberg, te gast op het Open Vld Festival van Ideeën, op 13 september in Vilvoorde , met verve hervertelt in zijn recent verschenen Peak Human, What We Can Learn from the Rise and Fall of Golden Ages (Atlantic Books, 2025).

Neem onze stad, Brussel. 

Sinds eind jaren '90 is er een lobby die het fietsen wil promoten in Brussel. Met goede redenen, want fietsen is gezond en beter voor het klimaat. Het overbelast minder de schaarse ruimte in de stad. Maar dertig jaar fietslobby heeft de fietsers vooral opgescheept met het etiket 'bobo'. Fietsers zijn bezig met het einde van de wereld, terwijl vele Brusselaars het eind van de maand moeten halen.

En toen was er de batterijtechnologie. "De fiets is de nieuwe auto: hoe de longtail de stad verovert", titelde Bruzz. De elektrische fiets veroverde de fietspaden niet door morele preken, maar door innovatie. Fietspaden die gebruikt worden hebben meer legitimiteit dan lege fietspaden. Er ontstaat een bloeiende fietseconomie, met private ketens van fietswinkels, fietsherstellers, fietsenbouwers. 

Met brusiness.brussels hebben we er bezocht. Innovatie, slimmer worden, heeft de levenskwaliteit in de stad verhoogd. De markt heeft het opgepikt. De impact van commercialiseerbare innovatie overtreft de vele preken, hoe terecht die ook waren.  

Start-ups

Met Open Vld Brussel hebben we de afgelopen jaren honderden bedrijven bezocht. We hebben tal van zeer innovatieve start-ups gezien: ondernemers opzoek naar hun 'batterij' die ze kunnen omzetten in een businessmodel (market tested betterment). Een bedrijf die modulaire eenheden bouwt voor carbon capture om de net-zero uitstoot te bereiken, ergens in een co-workingspace onder occupation précaire in een loods. Een IT bedrijf die software toepassingen maakt om energieprestatie van gebouwen en de kosten van renovatie te berekenen. Ingenieurs die sensoren en camera's ontwikkeld hebben om in ziekenhuizen en rusthuizen valincidenten snel te detecteren en te voorkomen. Een bedrijf dat via een model van derde investeerder op grote schaal zonnepanelen op Brusselse daken plaatst.

Ik kan blijven doorgaan. Over deelmobiliteit, over voeding. Over verwerken van groenafval tot groene energie via pyrolyse, recyclage van uiterst gespecialiseerde medische apparatuur, sensoren om slijtage van gebouwen, bruggen, tunnels te monitoren, virtual reality om langdurig afwezige werknemers terug naar het werk te brengen, nieuwe duurzame bouwmaterialen, urban mining, recyclage van bekers in voetbalstadions, burgerparticipatie via online platformen, enzovoort. Sorry aan die talloze ondernemers die ik hier even vergeet. 

De Brusselse overheid steunt innovatie met subsidies, maar vergeet zelf klant te zijn. Zolang de overheid innovatie enkel subsidieert maar niet toepast, blijft 'market tested betterment' dode letter.  

Bottomline: allemaal bedrijven die we vanuit Brussel steunen in hun ontwikkeling, via innoviris.brussels, via hub.brussels, Citydev, Finance & Invest, etc.

Allemaal ondernemers op zoek naar een rendabel businessmodel. Hun zoektocht naar hun 'batterij' zorgt voor welvaart en tewerkstelling. Ondernemers die door slim te zijn, de stad verbeteren. Laat ze ondernemen. Laat ze hun innovatie testen op de markt.

Innovation procurment

Maar — en er is dus een 'maar', in mijn verhaal — het Gewest als economische speler is ook een belangrijke markt. Ondernemers vertelden ons net iets te vaak dat het gewest investeerde in hun innovatie, de ontwikkeling via innoviris.brussels, maar ook bedrijfsruimte, financiering, internationalisering via hub.brussel, Citydev, Finance & Invest, etc. Maar de Brusselse overheid, als belangrijke klant, neemt innovatie zelf niet op.

Innovation procurment: de overheid die in een zeer vroeg station innovatie toepast kan innovatie en dus welvaart boosten. Meer dan subsidies. Die sensoren bijvoorbeeld moeten de slijtage van Brusselse tunnels monitoren; VR-begeleiding kan langdurige afwezigheid in overheidsdiensten tegengaan; pyrolyse van groenafval van onze parken; sensoren om valincidenten in Brusselse ziekenhuizen en homes te voorkomen, etc.

Imane Belguenani, gesterkt door het terugkerend verhaal van ondernemers, stelde daarom het afgelopen jaar een aantal vragen over innovation procurment aan ministers in het Brussels parlement.

Het Gewest steunt de start-ups. Goed. Maar de eigen overheid pikt de innovatie niet zelf op. Voor je het beseft zijn ze weg, met hun ideeën én met de jobs en dito welvaart. We zullen de economische transitie de komende jaren serieus moeten bijsturen.

Iets minder ideologie en filosofie, minder preken, en iets meer oppikken wat er op het terrein ontwikkeld wordt: marked tested betterment.

Johan Basiliades publiceert regelmatig stukken rond stedelijk liberalisme.
Hij is fractiesecretaris bij Open Vld in het Brussels Parlement.